Το Άγχος και οι εκδηλωσεις του

Το άγχος είναι ένα συναίσθημα που είναι παγκοσμίως αισθητό. Μπορεί να κάνει την καρδιά μας να χτυπάει γρηγορότερα ή τις παλάμες μας να ιδρώνουν. Μπορεί να μας κάνει παχύσαρκους ή να γεμίσει τη ζωή μας με «παράλογους φόβους», όπως φόβο για το αεροπλάνο, τα ανοιχτά μέρη, την τράπεζα ή για τα σκυλιά. Μπορεί επίσης να γίνεται αισθητό σαν επαναλαμβανόμενες καταστάσεις τρόμου. Σε αντίθεση με την κατάθλιψη στην οποία έχει κανείς την αίσθηση ότι κάτι ΕΧΕΙ πάει στραβά, στο άγχος έχει κανείς την αίσθηση ότι κάτι ΘΑ ΠΑΕΙ στραβά, ότι κάτι κακό θα γίνει.

Το άγχος μπορεί να έχει μια χρήσιμη και δημιουργική πλευρά, μπορεί δηλαδή να μας κινητοποιήσει να κάνουμε πράγματα όπως να δουλέψουμε για να προλάβουμε μια προθεσμία. Στις πιο παθογόνες όμως μορφές του μπορεί να μας παραλύσει, π.χ. μπορεί κάποιος να δυσκολεύεται να βγει από το σπίτι του, να δυσκολεύεται να συγκεντρωθεί στη δουλειά του, να μην μπορεί να κοιμηθεί, ή να δυσκολεύεται να χαρεί.

Στην ψυχαναλυτική θεωρία που ανέπτυξε ο Φρόϋντ, το νευρωτικό άγχος προκαλείται από μια ενδοψυχική σύγκρουση, ανάμεσα σε επιθυμίες και ορμές που συγκρούονται με ένα κριτικό και απαγορευτικό μέρος του ψυχισμού, το Υπερεγώ. Το νευρωτικό άγχος κινητοποιεί ψυχικές άμυνες.

Το άγχος σε ένα άλλο επίπεδο που σχετίζεται με την οργάνωση του χαρακτήρα, είναι άγχος αποχωρισμού, δηλαδή φόβος απώλειας του άλλου, και η λειτουργία του αφορά την αποκατάσταση της ψυχικής ισορροπίας με την εξάρτηση από τον άλλον.

• Γενικευμενο αγχος

  Οι άνθρωποι που πάσχουν από γενικευμένο μια διάχυτο άγχος ανησυχούν ότι κάτι φοβερό θα τους συμβεί και ότι θα πάθουν κάτι κακό οι ίδιοι ή οι αγαπημένοι τους. Το άγχος αυτό είναι χρόνιο συνήθως, οφείλεται σε ενδοψυχικές συγκρούσεις. Οι άνθρωποι που πάσχουν από γενικευμένο άγχος μπορούν να βοηθηθούν από ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία και ψυχανάλυση.

• Κρισεις πανικου

  Οι άνθρωποι που πάσχουν από κρίσεις πανικού φοβούνται συχνά ότι θα τρελλαθούν. Βιώνουν έντονα συμπτώματα, δύσπνοια, ταχύπνοια, αίσθημα παλμών, φόβο θανάτου. Συχνά δεν συνειδητοποιούν ότι τα συμπτώματα αυτά οφείλονται σε ψυχολογικούς λόγους, και αναζητούν επανειλημμένως ιατρική βοήθεια.

• Φοβιες

  Οι άνθρωποι που υποφέρουν από φοβίες νιώθουν τρόμο ή πανικό όταν βρίσκονται αντιμέτωποι με το αντικείμενο ή την κατάσταση που τους φοβίζει, για παράδειγμα το σκυλί, για κάποιον που πάσχει από σκυλοφοβία, ή η αράχνη, για κάποιον που πάσχει από αραχνοφοβία, τα ύψη, για κάποιον που πάσχει από υψοφοβία, οι κλειστοί χώροι, ακόμα και κοινωνικές καταστάσεις. Υπάρχουν πολλές φοβίες. Οι φοβίες αποτελούν ένα είδος συμβιβασμού σε μια εσωτερική σύγκρουση. Το αντικείμενο του φόβου (π.χ. το ύψος) αντιπροσωπεύει ορισμένες ψυχικές καταστάσεις που ο άνθρωπος αδυνατεί να αντιμετωπίσει, γίνεται δηλαδή κάτι σαν σύμβολο, και ο φόβος μετατίθεται από τις ψυχικές καταστάσεις σε ένα συγκεκριμένο αντικείμενο ή κατάσταση. Αυτό πια προκαλεί τον φόβο.

  Οι άνθρωποι με φοβίες μπορούν να ωφεληθούν πολύ από την ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία και τη ψυχανάλυση, καθώς μέσα από αυτές μπορούν να ανακαλύψουν το νόημα των φοβιών αυτών στην ψυχική τους ζωή.

• Ιδεο-Ψυχαναγκαστικες διαταραχες

  Οι ιδεοληψίες είναι διεισδυτικές, επαναλαμβανόμενες και επίμονες στερεότυπες σκέψεις, εικόνες και ιδέες. Για παράδειγμα, ένας άνθρωπος που φοβάται ότι χωρίς να το θέλει θα βλάψει (ή έχει βλάψει) τους δικούς του ή τον εαυτό του, ότι έχει μολυνθεί (π.χ. ότι αν αγγίζει χειρολαβές θα μολυνθεί από AIDS ή Η1Ν1). Οι ιδέες αυτές προκαλούν έντονο άγχος. Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτές κατανοούν ότι οι σκέψεις αυτές αποτελούν παράγωγο του ίδιου τους του νου.

  Οι ψυχαναγκασμοί είναι επαναλαμβανόμενες, τελετουργικές συμπεριφορές που αποκτούν υποχρεωτικό χαρακτήρα με σκοπό να μειώσουν το τρομερό άγχος. Οι άνθρωποι που πάσχουν από ψυχαναγκασμούς είναι αδύνατο να μην εκτελέσουν τις πράξεις αυτές που τους ανακουφίζουν-αν εμποδιστούν, κατακλύζονται από τρομερό άγχος. Έτσι π.χ. πλένουν τα χέρια τους με τελετουργικό τρόπο έναν αριθμό φορών, ή ελέγχουν αν έκλεισαν τις ηλεκτρικές συσκευές με συγκεκριμένη σειρά 2 ή 3 ή περισσότερες φορές, ή μετρούν, αγγίζουν, ή εκτελούν άλλες τελετουργικές κινήσεις.

  Η ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία και η ψυχανάλυση μπορούν να βοηθήσουν τους ανθρώπους με ιδεο-ψυχαναγκαστικές διαταραχές να κατανοήσουν τα άγχη αποχωρισμού και τις ψυχικές συγκρούσεις που βρίσκονται πίσω από το άγχος τους.

• Αγοραφοβια

  Οι άνθρωποι με αγοραφοβία μπορεί να φοβούνται να σταθούν στην ουρά, να διασχίσουν μια γέφυρα, να ταξιδέψουν με μέσα μαζικής μεταφοράς, να βρεθούν σε ανοιχτούς χώρους, σε μεγάλα καταστήματα, ή σε δρόμους. Φοβούνται να βρεθούν σε μέρη από όπου η διαφυγή θα είναι δύσκολη ή όπου αν χρειαστούν βοήθεια η βοήθεια μπορεί να μην είναι διαθέσιμη. Συχνά οι άνθρωποι με αγοραφοβία βιώνουν έντονο άγχος αποχωρισμού και χρειάζονται συνοδεία από δικά τους πρόσωπα. Η ψυχοθεραπεία βοηθά τους ανθρώπους με αγοραφοβία να κατανοήσουν το νόημα των φόβων τους.

• Κοινωνικη φοβια

  Οι άνθρωποι με κοινωνική φοβία φοβούνται ότι θα ταπεινωθούν σε κοινωνικές καταστάσεις τις οποίες και αποφεύγουν (παρέες, κοινωνικές συγκεντρώσεις). Νιώθουν έντονη ντροπή. Η ζωή μπορεί να περιορίζεται σε μεγάλο βαθμό. Η θεραπεία βοηθά τους ανθρώπους με κοινωνική φοβία να κατανοήσουν και να επιλύσουν μερικές από τις πηγές της αποφυγής που τόσο τους ταλαιπωρεί.